De robot tentoonstelling in Design Museum Gent

Sinds oktober vorig jaar staat het Design Museum Gent in het teken van robots met de tentoonstelling Hello, Robot. Wat is de rol van robots in onze maatschappij? De tentoonstelling onderzoekt het. Vorig weekend is het me eindelijk gelukt om een bezoekje te brengen!

Mens en machine

Hello, Robot staat in het teken van design tussen mens en machine. De tentoonstelling onderzoekt hoe design vormgeeft aan de interactie tussen mens en machine. Hoe gaan we als samenleving om met dergelijke nieuwe technologieën?

Hello, Robot zet je aan het denken over de plaats van robots in onze huidige maatschappij en stelt de bezoeker veertien interessante vragen, zoals ‘Have you ever met a robot?’, ‘Are robots our friends or our enemies?’, ‘Do you trust robots?’ en ‘Can a robot do your job?’.

Voordat je de eerste hal, met het thema wetenschap en fictie, binnengaat, zie je op weg daar naartoe een hoop kleurrijke posters. Het zijn grappige, kleurrijke quotes, die je aan het denken zetten over de plaats van technologie in ons dagelijks leven.

Popcultuur versus realiteit

In de eerste hal van de tentoonstelling worden robots geportretteerd als hypermoderne, op zichzelf staande – maar vaak vreemde – wezens. Ons beeld van robots is immers enorm gevormd door de manier waarop robots voorkomen in populaire cultuur. Niet alleen kun je in deze zaal R2-D2 ontmoeten, ook hangen er posters van bijvoorbeeld The Matrix, Metropolis, Forbidden Planet en The Jetsons.

De andere kant van de zaal toont robots zoals we ze in de realiteit kunnen ervaren. Je kunt video’s kijken over drones, zelfscankassa’s, slimme steden en chatbots. Het is heel interessant hoe onze op popcultuur gebaseerde visie op robots tegenover de werkelijkheid wordt geplaatst. Maar als ik moet kiezen, dan kies ik natuurlijk R2-D2 boven een drone.

Robots op de arbeidsmarkt

De tweede hal, geprogrammeerd om te werken, staat in het teken van de vraag: ‘kan een robot jouw werk doen?’ Er wordt zowel gekeken naar de manier waarop robots het menselijk werk eenvoudiger maken als de angst voor banenverlies. Daarnaast tonen diverse kunstenaars, designers en filmmakers wat zij denken wat er gaat gebeuren als slimme machines geleidelijk de plaats van de mens zullen innemen op de werkplek. Hierboven zie je een aantal van deze kunstzinnige filosofische bespiegelingen.

Zo stelt de animatiefilm The Last Job on Earth: Imagining a Fully Automated World van The Guardian en Moth Collective een compleet geautomatiseerde wereld voor. In deze wereld heeft technologie ervoor gezorgd dat de meeste jobs overbodig zijn. Ondertussen wordt de kloof tussen arm en rijk steeds groter. Veel mensen in armoede kunnen zich de comfort van technische vooruitgang niet veroorloven en aangezien ze geen baan hebben, is het moeilijk geworden om armoede te ontstijgen.

Edward Burtynsky biedt met Manufacturing #10ab een blik achter de schermen van wereldwijde massaproductie. Op deze foto van een fabriekshal in Xiamen in China zien we honderden werknemers in identieke werkkleding dezelfde taak uitvoeren aan de lopende band: het in elkaar zetten van koffiezetapparaten. Dit kunstproject toont als het ware menselijke machines. Is het in zulke situaties niet beter om de mensen door robots te vervangen?

Met zijn Haiku RR 154 droomt Rafaël Rozendaal over de vrije tijd die we zullen hebben als onze jobs zijn overgenomen door robots. Dat is natuurlijk ook een manier om vooruit te blikken naar de toekomst.

Robots als sociale wezens

Hal drie van de tentoonstelling staat in het teken van vrienden en helpers. Hier vindt je robots die ouderen verzorgen, ons levenseinde begeleiden, speelgoedrobots, chatbots, seksuele speeltjes en nog veel meer.

Mijn oog viel direct op een Tamagotchi omdat die heel erg hip waren tijdens mijn kindertijd. Daarnaast werd ik heel blij van de posters van Wall E en het personage Data uit Star Trek. Ik zag een fragment uit de geweldige film Her en een videofragment van GLaDOS uit de game Portal. Tot slot voerden Jimi en ik een gesprek met chatbot Mitsuku (Steve Worswick, 2014). Je wilt niet weten hoe enthousiast we waren toen Mitsuku antwoordde “The question is: what is the meaning of life?” toen wij 42 typten in het chatscherm. Helaas hadden de mensen die na ons met de chatbot praatten helemaal niet door hoe geniaal deze verwijzing naar The Hitchhicker’s Guide to the Galaxy was in ons gesprekje. Mijn innerlijke geek werd in ieder geval heel gelukkig van deze ruimte.

Versmelting tussen mens en robot

Tot slot stond de vierde hal van de tentoonstelling in het teken van één worden, oftewel de versmelting tussen mens en robot. Ik was heel enthousiast toen ik op de muur een goede uitleg van het begrip Singularity zag staan, want laatst gebruikte ik dit woord in een gesprek en mijn gesprekspartner wist niet wat ik bedoelde. Ik dacht dat iedereen deze term wel zou kennen, maar blijkbaar geldt dat alleen voor geeks. Dus als ik voortaan met niet-geeks praat die deze term niet kennen, dan stuur ik ze gewoon naar de tentoonstelling in het Design Museum.

In deze zaal was ik overigens vooral onder de indruk van Wafaa Bilal. Deze Irakese kunstenaar liet in 2010 een webcam-implantaat in zijn achterhoofd plaatsen om willekeurige beelden vast te leggen van zijn dagelijks leven. De webcam nam een jaar lang iedere minuut een foto, die vervolgens via een livestream werden gepubliceerd op de website van de kunstenaar. De foto’s zijn heel tof en kleurrijk, maar het implantaat in het hoofd van Bilal ziet er toch heel pijnlijk uit. Sommige mensen hebben alles over voor de kunst. Op deze artistieke wijze worden mensen gelijkgesteld aan robots in onze maatschappij.

Ook het schilderij A Walking City van Ron Herron (1964) vond ik erg tof, maar dat kwam vooral omdat het me deed denken aan de schuifelende kerken uit Koning van Katoren. 

Een heerlijk uitstapje

Ik heb ontzettend genoten van de tenoonstelling Hello, Robot in Design Museum Gent. De combinatie tussen filosofische vragen, de visie op robots ontstaan uit populaire cultuur, de plaats van technologie in onze maatschappij en kunst rond artificiële intelligentie vormen de basis voor een zeer fijn uitstapje.

Ik zou je echter aanraden om niet op zondagochtend te gaan, want toen wij er waren was het ontzettend druk. Het was dringen om robots van dichtbij te bekijken, er waren opstoppingen in het parcours en het was erg warm. Ik denk en hoop dat het op andere momenten rustiger zal zijn. Desalniettemin is de tentoonstelling absoluut de moeite waard. Al is het maar om eens na te denken over de plaats van robots in onze maatschappij.

Je kunt nog tot en met 15 april naar het museum op R2-D2 te ontmoeten en de rest van de tentoonstelling te bekijken.

Wat is jouw favoriete robot?